Αν η διακοπή της ροής του αέρος συνοδεύεται από έλλειψη αναπνευστικών κινήσεων του θώρακος και της κοιλιάς ονομάζεται κεντρική άπνοια. Αν αντίθετα υπάρχει αναπνευστική δραστηριότητα η άπνοια ονομάζεται αποφρακτική. Υπάρχει και η μικτή άπνοια, κατά την οποία η άπνοια αρχίζει ως κεντρική και συνεχίζεται ως αποφρακτική.

Υπόπνοια ονομάζεται το επεισόδιο κατά το οποίο δεν υπάρχει διακοπή αλλά απλώς μείωση της ροής του αέρος πάνω από 50% σε συνδυασμό με πτώση του κορεσμού της αιμοσφαιρίνης τουλάχιστον κατά 3% ή και αφύπνιση.

Σύνδρομο άπνοιας στον ύπνο ή υπνοαπνοϊκό σύνδρομο ορίζεται η ύπαρξη 5 απνοιών ή 10 απνοιών και υποπνοιών σε κάθε ώρα ύπνου, όταν αυτά συνδυάζονται με πρωινή συμπτωματολογία.

     Παθοφυσιολογία – προδιαθεσικοί παράγοντες: Από το σύνολο των ασθενών με διαταραχές άπνοιας/υπόπνοιας στον ύπνο το 5% πάσχει από Σύνδρομο Κεντρικών Απνοιών ενώ το 95% πάσχει από το Σύνδρομο Αποφρακτικής Άπνοιας / Υπόπνοιας Ύπνου (ΣΑΑΥ).

Στο Σύνδρομο κεντρικών απνοιών υπάρχει προσωρινή ανεπάρκεια της αναπνευστικής ώσης από το ΚΝΣ προς τους αναπνευστικούς μύες. Τα αίτια είναι κυρίως διάφορες παθήσεις του εγκεφάλου (αγγειακές, εκφυλιστικές, τρταυματικές), διαταραχές καρδιάς και νεφρών.

Στο Σύνδρομο Αποφρακτικής Άπνοιας/Υπόπνοιας Ύπνου (ΣΑΑΥ) υπάρχει περιοδική αλλά επαναλαμβανόμενη εισπνευστική (κυρίως) αλλά και εκπνευστική απόφραξη του φάρυγγα κατά τη διάρκεια του ύπνου. Αυτό συμβαίνει λόγω της χαλάρωσης και σύμπτωσης των μαλακών μορίων της περιοχής κατά τον ύπνο.

Προδιαθεσικοί παράγοντες για την ανάπτυξη αποφρακτικών απνοιών είναι: ανατομικά αίτια του σπλαχνικού κρανίου (οπισθογναθία, σκολίωση ρινικού διαφράγματος, υπερτροφικές αμυγδαλές), η παχυσαρκία, νευρομυικά αίτια, το φύλο (άρρεν), η μεγαλύτερη ηλικία, το αλκοόλ, το κάπνισμα, τα υπνωτικά φάρμακα, ενδοκρινικές παθήσεις (υποθυρεοειδισμός, μεγαλακρία).

    Επίπτωση: Αποτελεί μια ύπουλη πάθηση με χαμηλή ευαισθησία ανίχνευσης ακόμη και από τον ιατρικό κόσμο. Έτσι έχει μόλις ανιχνευθεί το 20% των πασχόντων ενώ σήμερα η επίπτωσή του είναι στο 16% των αντρών και στο 6% των γυναικών.

    Κλινική εικόνα: Το πιο συχνό –σχεδόν υποχρεωτικό- νυχτερινό σύμπτωμα είναι το βαρύ ροχαλητό. Χαρακτηριστικό αυτού είναι η περιοδική απότομη διακοπή για μερικά δευτερόλεπτα που συνοδεύεται από νέο δυνατό ροχαλητό με ή χωρίς κινήσεις των άκρων. Μερικές φορές ο ασθενής ξυπνά εντελώς και αναφέρει έλλειψη αέρα (αίσθημα πνιγμονής) ή και αϋπνία λόγω συχνών αφυπνίσεων. Έτσι οι ασθενείς παραπονούνται για ανήσυχο μη αναζωογονητικό ύπνο, αίσθημα χρόνιας κόπωσης, πονοκεφάλους κυρίως όμως για ημερήσια υπνηλία αρχικά σε παθητικές δραστηριότητες (διάβασμα, τηλεόραση κ.α.) και αργότερα σε καθημερινές δραστηριότητες ακόμη και στη δουλειά του ή στην οδήγηση που μπορεί να προκαλέσει θανατηφόρο τροχαίο ατύχημα (7 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο και 25% των τροχαίων ατυχημάτων).
Επίσης συχνά εμφανίζονται γνωσιακές διαταραχές (μνήμης, σύγχυση, κρίσης, προσοχής, εκμάθησης, συγκέντρωσης) και μεταβολές του χαρακτήρα (ευερεθιστότητα, κατάθλιψη).
Άλλα συμπτώματα είναι η νυχτουρία, γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, μεγάλη νυχτερινή εφίδρωση, νυχτερινή στηθάγχη, ξηρότητα στο λαιμό, μείωση της σεξουαλικής δραστηριότητας κυρίως στους άντρες (libido).

    Επιπλοκές: Oι επιπλοκές του συνδρόμου είναι κυρίως οι καρδιαγγειακές και οι αναπνευστικές εκτός από τα τροχαία ατυχήματα και τις νευροψυχιατρικές διαταραχές που αναφέρθηκαν.
Επιδημιολογικές μελέτες έχουν δείξει ισχυρή συσχέτιση του ΣΑΑΥ με ανθεκτική στη θεραπεία αρτηριακή υπέρταση, εγκεφαλικά επεισόδια, έμφραγμα του μυοκαρδίου, καρδιακή ανεπάρκεια, αρρυθμίες ακόμη και αιφνίδιο θάνατο.
Από το αναπνευστικό έχει παρατηρηθεί χρόνια αναπνευστική ανεπάρκεια με χαμηλό οξυγόνο καθώς και πνευμονική υπέρταση που συνοδεύεται με πνευμονική καρδία και πολυερυθραιμία (αυξημένο αιματοκρίτη).

    Βαρύτητα: Tο υπνοαπνοϊκό σύνδρομο βάσει του αριθμού των επεισοδίων απνοιών/υποπνοιών ανά ώρα ύπνου (Apnea/Hypopnoea Index-AHI) χαρακτηρίζεται ως ήπιο (5-14 επεισόδια /ώρα ύπνου), μέτριο (15-29) και σοβαρό (>= 30 επεισόδια).

    Διάγνωση: H διάγνωση του συνδρόμου καθίσταται εμφανής ήδη από το ιστορικό. Η τεκμηρίωση όμως απαιτεί λεπτομερή κλινική εξέταση της στοματικής κοιλότητας (μέγεθος γλώσσας, αμυγδαλών). Επίσης εκτίμηση της υπνηλίας που γίνεται με ειδικά ερωτηματολόγια (κλίμακα Epworth).
Μέθοδος εκλογής για τη μελέτη των διαταραχών της αναπνοής στον ύπνο είναι η πλήρης επιτηρούμενη πολυσωματογραφική ή πλήρης πολυυπνογραφία (polysomnography). Η εξέταση απαιτεί την παραμονή του εξεταζόμενου σε ειδικό εργαστήριο ύπνου του νοσοκομείου όπου εξασφαλίζεται ήρεμος ύπνος κατά τη διάρκεια του οποίου με ειδικό μηχάνημα και συνδέσεις γίνεται ταυτόχρονη καταγραφή πολλών φυσιολογικών παραμέτρων του οργανισμού.

    Θεραπεία: Η θεραπεία του υπνοαπνοϊκού συνδρόμου περιλαμβάνει την υγιεινοδιαιτητική αγωγή (απώλεια βάρους, διακοπή καπνίσματος, όχι λήψη μεγάλης ποσότητας φαγητού και αλκοόλ προ του ύπνου), τις χειρουργικές επεμβάσεις (ειδικές ενδείξεις), τις στοματικές προθέσεις (ειδικές ενδείξεις).

Όμως η θεραπεία πρώτης γραμμής είναι η μη επεμβατική εφαρμογή συνεχούς θετικής πίεσης αέρα χορηγούμενη διαρινικώς με συσκευές σταθερής πίεσης ( n-CPAP nasal Continuous Positive Airway Pressure) ή σε ειδικές περιπτώσεις με συσκευές εναλλασσόμενης πίεσης ( Bi-PAP Bi –level PAP).
Η συνεχής θετική πίεση αεραγωγών χορηγούμενη διαρινικώς n-CPAP επινοήθηκε το 1981 από τον Collin Sullivan και λειτουργεί ως εξής: παρέχει συνεχή προκαθορισμένη πίεση αέρα στη μύτη, η οποία δρα ως «αέρινος νάρθηκας» στο φάρυγγα ο οποίος αίρει το κώλυμα και προλαμβάνει τη σύμπτωση των τοιχωμάτων. Έτσι υπάρχει φυσιολογικός αερισμός και οξυγόνωση του ασθενούς κατά τη διάρκεια του ύπνου. Όλοι οι ασθενείς που χρησιμοποιούν τη συσκευή απαλλάσσονται από τα συμπτώματα ενώ ο απνοϊκός δείκτης (ΑΗΙ) επανέρχεται στο φυσιολογικό προλαμβάνοντας τις σοβαρές μακροχρόνιες επιπλοκές που αναφέρθηκαν.

ΑΣΜΧΟΣ (ΥΙ) ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Β. ΤΣΩΝΗΣ
ΠΝΕΥΜΟΝΟΛΟΓΟΣ - ΦΥΜΑΤΙΟΛΟΓΟΣ
ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΣ ΠΝΕΥΜ/ΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ
ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ ΜΕΛΕΤΗΣ ΥΠΝΟΥ 251 ΓΝΑ