Παράγοντες κινδύνου
Η ηλικία θεωρείται ως ο ισχυρότερος παράγοντας κινδύνου για τον καρκίνο του μαστού. Ο κίνδυνος αυξάνει όσο προχωράει η ηλικία και έχει υπολογιστεί ότι η μέση ηλικία εμφάνισής του είναι τα 60 έτη.
Οικογενειακό ιστορικό. Ο κίνδυνος αυξάνει ακόμα περισσότερο στις γυναίκες των οποίων στενοί συγγενείς (μητέρες, αδελφές, κόρες και λιγότερο γιαγιάδες ή θείες από την πλευρά κυρίως της μητέρας) εμφάνισαν στο παρελθόν καρκίνο του μαστού, ιδιαίτερα όταν αυτός παρουσιάστηκε και στους δύο μαστούς ή διαγνώστηκε σε προεμμηνοπαυσιακή ηλικία. Σε ποσοστό 8% των περιπτώσεων εμφάνισης καρκίνου, σε άτομα με επιβαρυμένο οικογενειακό ιστορικό, αυτός μεταβιβάζεται μέσω μεταλλαχθέντων γονιδίων από την μητέρα στην κόρη. Σε αυτές τις περιπτώσεις αναφέρεται ανάπτυξη καρκίνου μαστού σε ποσοστό μέχρι και 50% των ατόμων που έχουν την μετάλλαξη. Ωστόσο, στο 90% των περιπτώσεων καρκίνου του μαστού δεν αναφέρεται οικογενειακό ιστορικό της νόσου, γεγονός που καταδεικνύει την σποραδικότητα της νόσου.
Ατομικό ιστορικό. Αυξημένο κίνδυνο, σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό, εμφανίζουν οι άτεκνες γυναίκες, εκείνες των οποίων η πρώτη πλήρης κύηση ολοκληρώθηκε μετά την ηλικία των 35 ετών καθώς και εκείνες των οποίων η περίοδος ξεκίνησε πριν την ηλικία των 12 ετών ή σταμάτησε μετά την ηλικία των 50 ετών. Γυναίκες με ιστορικό καρκίνου του μαστού εμφανίζουν μεγαλύτερη πιθανότητα σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό για εμφάνιση και στον άλλο μαστό, ενώ αυξημένη πιθανότητα έχει καταγραφεί και στις γυναίκες που στο παρελθόν εμφάνισαν καρκίνο των ωοθηκών ή της μήτρας.
Φάρμακα. Τα αντισυλληπτικά από το στόμα και η χορήγηση οιστρογόνων ή φαρμάκων που δίνονται ως ορμονικά υποκατάστατα (HRT) σε γυναίκες με θετικό οικογενειακό ιστορικό διπλασιάζουν τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του μαστού.
Παρά το ότι, όπως περιγράφηκε και παραπάνω, έχουν εντοπιστεί ομάδες υψηλού κινδύνου, στις περισσότερες γυναίκες που εμφάνισαν καρκίνο του μαστού δεν αναγνωρίστηκαν σαφώς οι παράγοντες που προκάλεσαν την νόσο ενώ η επιδημιολογική έρευνα απέτυχε να εντοπίσει ομάδες γυναικών που δεν βρίσκονται σε κίνδυνο, από την στιγμή μάλιστα που ο καρκίνος είναι ως επί το πλείστον σποραδικός. Έτσι, δεν είναι δυνατόν να προβλεφθεί ποιά γυναίκα θα αναπτύξει καρκίνο στον μαστό, ενώ σχεδόν όλες οι γυναίκες ηλικίας άνω των 35 διατρέχουν τον κίνδυνο. Επειδή η έγκαιρη διάγνωση οδηγεί σε αποτελεσματική θεραπεία έως και ίαση της νόσου, πρέπει όλες οι γυναίκες, ανεξαρτήτως ηλικίας, να υποβάλλονται σε περιοδικό έλεγχο.

Περιοδικός έλεγχος
Τα προγράμματα περιοδικού ελέγχου του γυναικείου πληθυσμού (screening tests) περιλαμβάνουν περιοδική ιατρική εξέταση και, αναλόγως ηλικίας, ακτινολογικό έλεγχο με μαστογραφία και υπερηχογράφημα μαστών. Οι μελέτες καταδεικνύουν αύξηση της συχνότητας ανίχνευσης του καρκίνου του μαστού στον γενικό πληθυσμό (ανακαλύπτονται 6 ασυμπτωματικοί καρκίνοι ανά 1000 γυναίκες) ενώ στις γυναίκες που ανήκουν στις ομάδες υψηλού κινδύνου το ποσοστό διάγνωσης ασυμπτωματικού καρκίνου ανεβαίνει μέχρι και 30% όταν εφαρμόζεται μηνιαία αυτοεξέταση, συχνή ιατρική παρακολούθηση και συχνή στο βάθος χρόνου μαστογραφία. Ακόμα διαπιστώθηκε ότι στις περιπτώσεις που ανακαλύπτεται καρκίνος του μαστού κατά τον περιοδικό έλεγχο, στο 80% των ασθενών αυτών δεν υπάρχει μετάσταση στους μασχαλιαίους λεμφαδένες. Αυτό το ποσοστό είναι σημαντικά μειωμένο, κάτω από 50%, στις περιπτώσεις που ο καρκίνος του μαστού είναι συμπτωματικός και ανακαλύπτεται τυχαία από την ασθενή ή τον γιατρό της. Έχει βρεθεί ότι μόνον με την μαστογραφία, μέσα από την διαδικασία του περιοδικού ελέγχου, διαγιγνώσκεται το 35-50% των πρώιμων περιπτώσεων καρκίνου του μαστού, ενώ 40% των περιπτώσεων διαγιγνώσκονται μόνον με την ψηλάφηση. Εξάλλου, το 1/3 των παθολογικών μαστογραφιών που λαμβάνονται στα πλαίσια του περιοδικού ελέγχου αποδεικνύονται μετά την βιοψία θετικές για κακοήθεια.

Μηνιαία αυτοεξέταση
Όλες οι γυναίκες ηλικίας άνω των 20 ετών θα πρέπει να ψηλαφούν τους μαστούς τους μια φορά τον μήνα. Οι προεμμηνοπαυσιακές γυναίκες θα πρέπει να αυτοεξετάζονται 7-8 ημέρες μετά το τέλος της έμμηνης ρύσης. Διόγκωση και ασυμμετρία των μαστών καθώς επίσης και ύποπτη εισολκή του δέρματος είναι πιθανό να διαπιστωθούν ως αποτέλεσμα της αυτοεξέτασης, ενώ κάθε νέο ή ύποπτο εύρημα θα πρέπει άμεσα να αναφέρεται στον θεράποντα ιατρό.

Μαστογραφία
Η μαστογραφία είναι η πιο χρήσιμη εξέταση για την ανίχνευση του πρώιμου καρκίνου του μαστού. Με την πρόσφατα αναπτυχθείσα τεχνική χαμηλής δόσης ακτινοβολίας είναι δυνατή η διενέργεια υψηλής ποιότητας μαστογραφίας με έκθεση της γυναίκας σε πολύ μικρή δόση (τόσο μικρής που ο κίνδυνος από την απορρόφηση της ακτινοβολίας να θεωρείται μηδαμινός σε σχέση με το διαγνωστική ωφέλεια που προκύπτει από την εξέταση). Η μαστογραφία είναι η μοναδική αξιόπιστη τεχνική ανίχνευσης του καρκίνου του μαστού πριν η μάζα γίνει ψηλαφητή. Βραδέως αναπτυσσόμενοι όγκοι είναι δυνατόν να ανιχνευθούν με την μαστογραφία τουλάχιστον 2 χρόνια πριν γίνουν ψηλαφητοί. Έχουν επίσης αναπτυχθεί, δια της μαστογραφίας, τεχνικές εντοπισμού των ύποπτων ευρημάτων με την χρήση συρμάτινων οδηγών, ενώ με την βοήθεια ηλεκτρονικού υπολογιστή είναι δυνατή η εφαρμογή βελόνας βιοψίας. Το Αμερικάνικο Κολλέγιο Χειρουργών και το Αμερικάνικο Κολλέγιο Ακτινολόγων μετά από επιδημιολογικές μελέτες συνεχίζουν να συστήνουν την πρώτη μαστογραφία, «μαστογραφία βάσης», στην ηλικία των 35-40 ετών, τακτική που εφαρμόζουμε και στο 251 ΓΝΑ. Από την ηλικία των 40 ετών και μετά για τον γενικό πληθυσμό θα πρέπει να επαναλαμβάνεται κάθε 18-24 μήνες μέχρι την ηλικία των 50 ετών, ενώ για τις ομάδες γυναικών υψηλού κινδύνου, για τις ηλικίες 40-50 ετών, κάθε χρόνο. Μετά τα 50 έτη, η μαστογραφία σε όλες τις γυναίκες θα πρέπει να γίνεται κάθε χρόνο.

Υπερηχογράφημα μαστών
Το υπερηχογράφημα μαστών είναι αναίμακτη, ακίνδυνη και διεισδυτική διαγνωστική μέθοδος δια της οποίας είναι δυνατόν να ταυτοποιηθούν οι διαταραχές της αρχιτεκτονικής του μαζικού αδένα και αναλόγως της εικόνας τους να καθοδηγήσουν για περαιτέρω διερεύνηση. Αποτελεί εξέταση συμπληρωματική της μαστογραφίας στην διαγνωστική μελέτη των γυναικών με αυξημένη μαστογραφικά πυκνότητα μαστών καθώς και στην μελέτη ψηλαφητών αλλοιώσεων. Αποτελεί επίσης την μοναδική δυνατότητα απεικόνισης του μαζικού αδένα στις περιπτώσεις νέων (μικρότερων των 35 ετών) γυναικών με διαταραχές της αρχιτεκτονικής του μαζικού αδένα.

Παθήσεις του μαστού και 251 ΓΝΑ
Από τον Σεπτέμβριο του 2001 στο 251 ΓΝΑ λειτουργεί Ιατρείο Μαστού για τον προληπτικό περιοδικό έλεγχο του πληθυσμού (ανδρικού και γυναικείου) που δικαιούται νοσηλείας και παρακολούθησης στο Νοσοκομείο. Στο ιατρείο γίνεται πλήρης καταγραφή του Ατομικού και Κληρονομικού ιατρικού ιστορικού της εξεταζομένης και κλινική εξέταση. Το ιατρείο λειτουργεί τις εργάσιμες ώρες κάθε Τρίτης, Τετάρτης και Παρασκευής μετά από συνεννόηση με την Γραμματεία των Εξωτερικών Ιατρείων (τηλ. 210 7702047 και 210 7463300).
Διενέργεια βιοψιών τελείται σε επίπεδο εξωτερικού ιατρείου ή σε ειδικότερα εργαστήρια του Νοσοκομείου από υγειονομικούς αξιωματικούς εκπαιδευμένους στο εξωτερικό στο αντικείμενο του Μαστού. Σε επίπεδο διαγνωστικών και θεραπευτικών δυνατοτήτων, το Νοσοκομείο πέραν του Μαστογράφου και των Υπερηχογράφων υψηλής ευκρίνειας, διαθέτει σύγχρονο Εργαστήριο Πυρηνικής Ιατρικής, όπου εφαρμόζεται ραδιοϊσοτοπική λεμφαγγειογραφία για την εντόπιση των φρουρών λεμφαδένων. Στον Μαστογράφο και στο Εργαστήριο Υπερηχοτομογραφίας παρέχεται η δυνατότητα προεγχειρητικής σήμανσης των μη ψηλαφητών ύποπτων αλλοιώσεων και διεγχειρητικής μαστογραφίας των παρασκευασμάτων. Σε ειδικές περιπτώσεις διαταραχών του μαστού, στην διαγνωστική μελέτη συμμετέχει ο Μαγνητικός Μαστογράφος του νοσοκομείου μας, ο οποίος είναι στελεχωμένος με εξειδικευμένο ιατρικό και τεχνικό προσωπικό. Για την σταδιοποίηση του καρκίνου και την παρακολούθηση μετά την θεραπεία συμμετέχει στην μελέτη το προσωπικό του Αξονικού τομογράφου.
Στο Κυτταρολογικό και Παθολογοανατομικό Εργαστήριο, τα οποία είναι στελεχωμένα από επιστήμονες με γνώση και εμπειρία του αντικειμένου, γίνονται προεγχειρητικές αναλύσεις βιοψιών, διεγχειρητικές ταχείες βιοψίες και συνολική ιστολογική και ανοσοϊστοχημική μελέτη των περιπτώσεων.
Οι επεμβάσεις γίνονται, με την συμβολή της αναισθησιολογικής κλινικής, από χειρουργούς του νοσοκομείου με εμπειρία στην αντιμετώπιση όλων των παθήσεων του μαστού, εκπαιδευμένους σε κέντρα του Εσωτερικού και του Εξωτερικού και αφορούν όχι μόνον την ογκολογική αντιμετώπιση αλλά και την πλαστική αποκατάσταση, σε συνεργασία με την κλινική Πλαστικής Χειρουργικής του Νοσοκομείου.
Η ογκολογική θεραπεία στη συνέχεια αποφασίζεται και εφαρμόζεται στην Ογκολογική Κλινική του 251 ΓΝΑ. Η διαγνωστική διερεύνηση και θεραπευτική αντιμετώπιση των περιπτώσεων τελείται βασιζόμενη στις κατευθυντήριες οδηγίες και πρωτόκολλα που ισχύουν διεθνώς.
Το 251 ΓΝΑ διαθέτει πλέον την δυνατότητα (σε προσωπικό και μέσα) να αντιμετωπίζει όλες τις παθήσεις του μαστού. Σε επιστημονικό επίπεδο, συμμετέχει με εργασίες και ανακοινώσεις σε εθνικά και διεθνή συνέδρια, παρουσιάζοντας το έργο που επιτελείται στο Νοσοκομείο μας.

Σμήναρχος (ΥΙ) Ιωάννης Καπίρης
Χειρουργός
Αν. Δντης Χειρουργικής Κλινικής 251 ΓΝΑ