Η τεχνολογία της προσομοίωσης μπορεί να χωριστεί σε δύο βασικές κατηγορίες: Αυτή προ της ψηφιοποίησης και αυτή μετά. Οι πρώτοι προσομοιωτές ξεκίνησαν να αναπτύσσονται κατά την διάρκεια της δεκαετίας του 1920 και η πρώτη τέτοια μηχανική διάταξη για την εκπαίδευση των πιλότων έφερε την ονομασία Link Τrainer.
Το Link Τrainer ήταν ένας βασικός μηχανισμός προσομοίωσης πτήσης από μεταλλικό σκελετό στο σχήμα ενός αεροσκάφους και φιλοξενούσε ένα πιστό λειτουργικό αντίγραφο πιλοτηρίου με όλα τα όργανα πτήσης.
Αρχικά, οι σχολές πτήσεων έδειξαν ελάχιστο ενδιαφέρον για το Link Τrainer. Ο δημιουργός του πρώτου αυτού μηχανικού προσομοιωτή ο Edwin Liηk έδειξε επίσης την κατασκευή του στην Αεροπορία Στρατού των ΗΠΑ (USAAF), αλλά χωρίς αποτέλεσμα. Ωστόσο, η κατάσταση άλλαξε το 1934 όταν η Αεροπορία Στρατού των ΗΠΑ σύναψε ένα συμβόλαιο για τη μεταφορά του ταχυδρομείου. Αυτό προϋπόθετε την ανάγκη για πτήσεις σε κακές καιρικές συνθήκες γιο το οποίο η USAAF δεν είχε την απαραίτητη εμπειρία. Κατά τις πρώτες εβδομάδες της υπηρεσίας αλληλογραφίας, είχαν σκοτωθεί δώδεκα πιλότοι του Στρατού λόγω της ελλιπούς εκπαίδευσης στις λεγόμενες «τυφλές» πτήσεις δια οργάνων. Το αποτέλεσμα ήταν ότι η USAAF αγόρασε έξι Link Τrainers κι αυτό σηματοδοτεί ουσιαστικά την έναρξη της παγκόσμιας βιομηχανίας προσομοίωσης πτήσης. Κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, παρήχθησαν περίπου 10.000 για να εκπαιδεύσουν 500.000 νέους πιλότους από συμμαχικά έθνη, πολλοί στις ΗΠΑ και τον Καναδά. Οι τότε προσομοιωτές δεν είχαν σύστημα προβολής εικόνας περιβάλλοντος, είχαν όμως ένα υποτυπώδη μηχανισμό κίνησης στο pitch και το roll. Ένας διαφορετικός τύπος προσομοιωτή του Β 'Παγκοσμίου Πολέμου χρησιμοποιήθηκε για την εκπαίδευση σε νυχτερινή πλοήγηση για τα πληρώματα των βομβαρδιστικών της RAF. Το Celestial Navigation Τrainer του 1941 είχε ύψος 13,7 μέτρα και ήταν ικανό να φιλοξενήσει την ομάδα πλοήγησης ενός πληρώματος βομβαρδιστικών.
Το 1954 η United Airlines αγόρασε τέσσερις προσομοιωτές πτήσης με κόστος 3 εκατομμυρίων δολαρίων από την Curtiss-Wrίght που ήταν παρόμοιοι με τα προηγούμενα μοντέλα, με την προσθήκη οπτικών, ήχου και κίνησης. Αυτός ήταν ο πρώτος από τους σημερινούς σύγχρονους προσομοιωτές πτήσης για εμπορικά αεροσκάφη. Η είσοδος των ηλεκτρονικών υπολογιστών στην τεχνολογία της προσομοίωσης έδωσε νέες δυνατότητες στο συστήματα απεικόνισης πτήσης. Προστέθηκε η προβολή εικόνας περιβάλλοντος, ενώ οι παράμετροι αναπαράστασης των συνθηκών πτήσης -τόσο στο πιλοτήριο όσο και στον περιβάλλοντα εικονικό χώρο- έγιναν πιο σύνθετες.

Η Πολεμική Αεροπορία στην εποχή των προσομοιωτών
Η ΠΑ από τις αρχές της δεκαετίας του ‘70 με την είσοδο σε υπηρεσία των μαχητικών Α-7Η Corsair, F-4Ε και Mirage F1CG και των εκπαιδευτικών Τ-2Ε/C απέκτησε τους πρώτους προσομοιωτές, οι οποίοι ήταν ουσιαστικά προηγμένες εκδόσεις Link Τrainer.
Περιελάμβαναν, δηλαδή, πλήρη και λειτουργικά πιλοτήρια, σταθμό ελέγχου, όπου ο εκπαιδευτής επιτηρούσε και μετέβαλλε τις συνθήκες πτήσης. Κάποιοι διέθεταν σύστημα κίνησης (το οποίο με την πάροδο του χρόνου σταμάτησε να χρησιμοποιείται λόγω αναγκών συντήρησης), αλλά όχι κάποιο προβολικό σύστημα. Οι πρώτοι προσομοιωτές με προβολικό σύστημα αποκτήθηκαν με την είσοδο σε υπηρεσία των μαχητικών τρίτης γενιάς F-16 Block30, Mirage 2000EGM. Αν και χαμηλής ανάλυσης, εντούτοις έδινε στον εκπαιδευόμενο για πρώτη φορά τη δυνατότητα να «επικοινωνεί» με το «εξωτερικό» περιβάλλον. Και κάπου εκεί ξεκίνησε η τρίτη περίοδος των προσομοιωτών στην ΠΑ με την πρώτη -αλλά αποτυχημένη- απόπειρα διασύνδεσης αυτών μεταξύ τους.
Ο προσομοιωτής που είχε αποκτηθεί για τα F-16 Block30 στην 111ΠΜ στη Νέα Αγχίαλο, λειτούργησε επί οκτώ περίπου έτη, όταν το 1992 υπογράφεται η συμφωνία για την προμήθεια των 40 F-16 Block 50. Υποψήφιες εταιρείες για την ανάληψη του έργου ήταν τρεις: Η Lockheed, η Link και η ισραηλινή BVR.
Από τις προτάσεις που κατατέθηκαν τότε επιλέχθηκε το ισραηλινό σύστημα, καθώς είχε παρουσιάσει την πιο οικονομική πρόταση. Η ισραηλινή εταιρεία θα έπρεπε να προμηθεύσει την ΠΑ με δύο προσομοιωτές, ένα για το Βlοck 30 και ένα για το Βlοck 50 και τη δυνατότητα να διασυνδέονται μεταξύ τους. Όλα αυτά στην 111ΠΜ στη Νέα Αγχίαλο. Το έργο ολοκληρώθηκε και παραδόθηκε περιλαμβάνοντας προβολικό σύστημα σε θόλους κάλυψης περίπου 360 μοιρών και για τους δύο τύπους. Και εκεί ξεκίνησαν τα προβλήματα. Οι πιλότοι που δοκίμασαν τους δυο προσομοιωτές, γρήγορα διαπίστωσαν ότι δεν πετούσαν F-16 αλλά πιθανώς κάποιο άλλο αεροσκάφος. Αυτό γιατί τα πτητικά χαρακτηριστικά του ήταν εντελώς διαφορετικά από το πραγματικό αεροσκάφος.
Με λίγα λόγια η BVR είχε παραδώσει προσομοιωτή αποστολής (λειτουργούσαν τα συστήματα όπως: ραντάρ και διαμορφώσεις, οθόνες, διακόπτες, HUD, εικονικά φορτία όπλων κτλ.). Το αεροσκάφος όμως δεν πετούσε σαν F-16 αλλά σαν κάτι άλλο. Αιτία, το γεγονός ότι η ισραηλινή εταιρεία δεν είχε στη διάθεσή της τα λεγόμενα OFP (Operational Flight Programs), τα δεδομένα δηλαδή πτήσης του αεροσκάφους, ως πτητική μηχανή, τα οποία δεν μπορούσε να έχει καθώς ήταν ιδιοκτησία της κατασκευάστριας, Lockheed. Εν πολλοίς, έγιναν κάποιες βελτιωτικές κινήσεις  για να αμβλύνουν το πρόβλημα, αλλά αυτό  δεν λύθηκε σε ουσιαστική βάση. Έτσι οι προσομοιωτές χρησιμοποιηθήκαν για την «διακοπτολογία» του πιλοτηρίου κυρίως, τις διαμορφώσεις του ραντάρ και τη χρήση των όπλων. Μετά τα προβλήματα των προσομοιωτών F-16 Βlοck 30 και 50, οι οποίοι παρά τα προβλήματα ήταν διασυνδεδεμένοι, ξεκινά η τέταρτη περίοδος της προσομοίωσης στην ΠΑ με την είσοδο στην υπηρεσία περισσότερο προηγμένων αεροσκαφών (F-16 Block 52+/Adv., Mirage 2000-5). Καθώς το ίδιο βελτιώθηκαν και τα συστήματα προσομοίωσης με καλύτερη ανάλυση της εικόνας.
Ο πρώτος προσομοιωτής νέας γενιάς παραδόθηκε στην ΠΑ, στην 115ΠΜ στην Κρήτη το 2005 για τα μαχητικά F-16 Βlοck 52+. Ο δεύτερος προσομοιωτής ATD (Aircrew Training Device) για τα μαχητικά F-16 Adv. της εταιρείας L-3 Link Simulation & Training (L-3 Link) παραδόθηκε στην ΠΑ τον Φεβρουάριο του 2011. Με την παράδοση του δεύτερου προσομοιωτή ξεκίνησαν και οι εργασίες δυνατότητας διαδικτυακής διασύνδεσης αυτών οι οποίες ήταν επιτυχείς. 0 προσομοιωτής ATD που βρίσκεται στον Άραξο, επιτρέπει την εκπαίδευση των ιπταμένων τόσο σε αποστολές αέρος-αέρος όσο και αέρος-εδάφους. 0 εκπαιδευόμενος μπορεί να εντοπίζει, εγκλωβίζει και εμπλέκει με ακρίβεια στόχους με ποικιλία όπλων, όπως επίσης και να εξασκείται σε προσγειώσεις  και απογειώσεις, εναέριο ανεφοδιασμό, πτήσεις σε χαμηλά ύψη και φυσικά διαδικασίες ανάγκης. Όλες αυτές οι εκπαιδευτικές δραστηριότητες λαμβάνουν χώρα σε ένα υψηλού ρεαλισμού εικονικό περιβάλλον, με τη βοήθεια υψηλής ακριβείας βάσεων, γεωγραφικών δεδομένων και σε ποικιλία καιρικών συνθηκών. Για την  απεικόνιση του εξωτερικού περιβάλλοντος ο προσομοιωτής χρησιμοποιεί το εννέα οθονών απεικόνισης, σύστημα SimuSphere που παρέχει πεδίο θέασης 360μοιρών. Ο υπολογιστής στον οποίο είναι εγκατεστημένο το σύστημα παραγωγής εικόνων (image generation system), όχι μόνο δημιουργεί αλλά και συσχετίζει τις εικόνες εξωτερικού περιβάλλοντος αλλά και τις απεικονίσεις και ενδείξεις στο πιλοτήριο. Στο σημείο αυτό, να τονιστεί, η άφιξη και λειτουργία και του προσομοιωτή μαχητικών Rafale, που είναι σε πλήρη λειτουργία στην 114 ΠΜ της Τανάγρας. 

Η Μοίρα Επιχειρησιακής Συνθετικής Εκπαίδευσης (Μ.Ε.Σ.Ε.)
Η ΜΕΣΕ που περιλαμβάνει κι αυτή προσομοιωτές, δεν έχει τόσο σχέση με το έργο που εκτελείται στις Μοίρες των μαχητικών αεροσκαφών και το οποίο αφορά την εκμάθηση του αεροσκάφους στο πλαίσιο του ΣΜΕΤ, αλλά στοχεύει στις σύνθετες αεροπορικές επιχειρήσεις. Γι’ αυτό το λόγο δημιουργήθηκε στην 117ΠΜ, εκεί όπου φιλοξενείται το ΚΕΑΤ.
Ενώ στις πολεμικές Μοίρες ο πιλότος μαθαίνει σε αυστηρά πλαίσια το αεροσκάφος, στο Μ.Ε.Σ.Ε. που αποτελείται από δέκα προσομοιωτές μαχητικών F-16, η αποστολή είναι διαφορετική. Αυτή είναι η αναβάθμιση της εκπαίδευσης που παρέχεται από τα διάφορα σχολεία του ΚΕΑΤ, μέσω σύγχρονων τεχνολογιών που επιτρέπουν τη διενέργεια σύνθετων τακτικών σεναρίων και την ταυτόχρονη εκπαίδευση προσωπικού διαφόρων ειδικοτήτων. Επί του παρόντος, η Μοίρα υποστηρίζει την εκπαίδευση σε διάφορα σχολεία όπως του Συντονιστή Κατάδειξης Πυρός (ΣΥΚΑΠ), Naval Coordinator, Μεικτή Σειρά ΣΟΤ, Range Training Officer, Αρχηγού ζεύγους κλπ.
Η Μοίρα εγκαινιάστηκε τον Δεκέμβριο του 2022 και αποτελείται από  11 προσομοιωτές (10 Αεροσκαφών και 1 ΣΥΚΑΠ), οι οποίοι σχεδιάστηκαν κα κατασκευάστηκαν από το προσωπικό του ΚΕΑΤ. Την ξεχωριστή και διακριτή αποστολή του ΜΕΣΕ ως κέντρο προσομοιωτών ανέλυσε ο Αρχηγός ΓΕΑ, Αντιπτέραρχος (Ι) Θεμιστοκλής Μπουρολιάς, σε σχετική του ομιλία. Πιο συγκριμένα ο Α/ΓΕΑ τόνισε: «Οι σύγχρονες, προηγμένες Αεροπορικές Δυνάμεις σε παγκόσμιο επίπεδο, βρίσκονται σε φάση μετάβασης στην 5η γενιά Μαχητικών Αεροσκαφών, στην εποχή της κωδικοποίησης της πληροφορίας, της ψηφιακής διασύνδεσης και της ηλεκτρονικής μεταφοράς και διανομής της.
…Υπό το πρίσμα των πολυεπίπεδων επιχειρήσεων, των κοινώς γνωστών ως multi domain operations, καινοτόμοι τρόποι εκπαίδευσης εξετάζονται παγκοσμίως, οδηγώντας αβίαστα στην ψηφιοποίηση της εκπαίδευσης. Με τη ραγδαία ανάπτυξη της τεχνολογίας, η Συνθετική Εκπαίδευση σήμερα επιτρέπει τη διασύνδεση εξομοιωτών με πραγματικά αεροσκάφη και άλλα μέσα και προσδίδει υψηλού επιπέδου επιχειρησιακή εκπαίδευση. Περαιτέρω, η εκπαίδευση Ιπταμένων αντιμετωπίζει νέες προκλήσεις στον 21ο αιώνα, καθώς η τεχνολογία των αεροσκαφών εξελίσσεται και ωριμάζει.
…Έτσι, μία αποστολή εκπαιδευτική ή ακόμα και πραγματική, μπορεί να σχεδιαστεί και να εκτελεστεί όσες φορές απαιτηθεί στις εγκαταστάσεις της Μοίρας, με μοναδική ρεαλιστικότητα, στο πραγματικό περιβάλλον επιχειρήσεων, με ελεγχόμενες καιρικές συνθήκες και με βάση την υπάρχουσα απειλή, αποτελώντας ένα μοναδικό εργαλείο για την κατάλληλη προετοιμασία και τη μεγιστοποίηση της αποτελεσματικότητας των συμμετεχόντων, Ιπταμένων, Ελεγκτών Εναέριας Κυκλοφορίας, Χειριστών Αντιαεροπορικών Συστημάτων, και λοιπών. Ταυτόχρονα, καινοτόμες τεχνολογίες εικονικής και μικτής πραγματικότητας, με τις οποίες πειραματίζεται το ΚΕΑΤ, στο αμέσως επόμενο διάστημα θα διευκολύνουν την επέκταση της Συνθετικής Εκπαίδευσης στην ΠΑ και στις λοιπές ΕΔ, ενώ η διαφαινόμενη διακλαδική χροιά επί αυτής θα αυξήσει ακόμα παραπάνω την προστιθέμενη αξία της».
Να σημειωθεί ότι, οι προσομοιωτές σχεδιάστηκαν και κατασκευάστηκαν αποκλειστικά από το προσωπικό του ΚΕΑΤ σε συνεργασία με το προσωπικό της νεότευκτη (ΔΕΠ) του ΓΕΕΘΑ σε ότι αφορά τον εξομοιωτή των Συντονιστών Κατάδειξης Πυρός. Το εγχείρημα όμως δεν ήταν καθόλου εύκολο.
Τόσο λόγω της έλλειψης σχετικής εμπειρίας και ανάλογης εκπαίδευσης, αλλά και την αναγκαιότητα για τη μέγιστη δυνατή ρεαλιστικότητα της λειτουργίας και της απεικόνισης, ώστε να προσεγγίζει την ποιότητα και πιστότητα των πραγματικών προσομοιωτών πτήσης που κοστίζουν εκατομμύρια δολάρια, όσο και λόγω της έλλειψης δυσεύρετων εμπορικών εξαρτημάτων, συσκευών και συστημάτων που απαρτίζουν ένα πιλοτήριο.
Οι αντίξοοι αυτοί παράγοντες αντισταθμίστηκαν από την ευρηματικότητα, και εφευρετικότητα των στελεχών της ΠΑ που με τη χρήση της τελευταίος τεχνολογίας και τεχνοτροπίας, κατάφεραν εκ του μηδενός κυριολεκτικά, να κτίσουν δέκα τακτικούς προσομοιωτές F-16 με απόλυτα λειτουργικά και πιλοτήρια και πτητικό μοντέλο που προσεγγίζει με εντυπωσιακή ακρίβεια το πραγματικό, και μάλιστα με κόστος πραγματικά μηδαμινό σε σχέση με το αποτέλεσμα.

Επιγραμματικά
Η δημιουργία του ΜΕΣΕ αναμφισβήτητα αποτελεί μια ελληνική καινοτομία, η οποία έγινε αποκλειστικά από Έλληνες τεχνικούς της ΠΑ και του ΚΕΑΤ. Παρά το γεγονός ότι περιλαμβάνει δέκα προσομοιωτές των τελευταίων εκδόσεων του F-16 που χρησιμοποιεί η ΠΑ (το Viper δεν έχει ακόμη ενσωματωθεί ως πρόγραμμα) στόχος δεν είναι η εκπαίδευση στο αεροσκάφος, αφού οι πιλότοι που θα εκπαιδευτούν σε αυτό, είναι ήδη πλήρως εκπαιδευμένοι και ετοιμοπόλεμοι στον τύπο, αλλά η πραγματοποίηση σύνθετων αεροπορικών επιχειρήσεων αφού οι προσομοιωτές διασυνδέονται μεταξύ τους. Έτσι η εκπαίδευση που θα προσφερθεί στους πιλότους θα αφορά τη μέγιστη επιχειρησιακή εκμετάλλευση του μαχητικού μέσα σε περιβάλλον εικονικών πολεμικών επιχειρήσεων με πολλαπλά ίχνη στον αέρα και σε οποιαδήποτε σενάριο φίλιων και εχθρικών σχηματισμών. Όλα αυτά χωρίς το κόστος που θα απαιτείτο για να διεξαχθούν τέτοια σενάρια στον αέρα και σε πραγματικές συνθήκες.

* Το παραπάνω αποσπασματικό κείμενο δημοσιεύθηκε στον ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΤΥΠΟ ΤΗΣ ΚΥΡ. -ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ σελ. 74-81