Έμπειροι και αξιόμαχοι αξιωματικοί με 20 χρόνια υπηρεσίας αποφασίζουν να βγάλουν τα χακί και τη στολή παραλλαγής και να ενδυθούν σύμφωνα με τον ενδυματολογικό κώδικα της ελεύθερης αγοράς.
Έρευνα του 2017 στο βελγικό στρατό διαπίστωσε, ότι μόνο το 31%  του προσωπικού είναι γενικά ικανοποιημένο με τη σταδιοδρομία τους στις ΕΔ. Το 42% απάντησε πως είναι ικανοποιημένο από τις προοπτικές της σταδιοδρομίας τους, αλλά μόνο το 31% ότι είναι ικανοποιημένο από την αντιμετώπισή του από την ανώτερη ηγεσία. Εκτός αυτού, μόνον ένας στους τρεις ήταν ικανοποιημένος από την ισορροπία εργασίας-προσωπικής ζωής και μόνον ένας στους τέσσερις θεώρησε, ότι αναγνωρίζεται το παραγόμενο έργο του. Το 75% του στρατιωτικού προσωπικού δεν θα συνιστούσε στους νεαρούς της ηλικίας των 18 ετών να εργασθούν στις βελγικές ΕΔ και το 56% δεν θα επέλεγε ξανά τη σταδιοδρομία ως στρατιωτικός.
Οι ΕΔ είναι εργαλεία πρόληψης των θερμών συγκρούσεων σε καιρό ειρήνης και ελεγχόμενης βίας στον πόλεμο. Ο πολιτισμός τους οφείλει να αντανακλά τις μοναδικές απαιτήσεις που θέτει στα στελέχη τους. Ελάχιστες επιχειρήσεις καλούν τους υπαλλήλους τους να δώσουν και τη ζωή τους, εάν απαιτηθεί, για να ολοκληρώσουν το έργο τους.
Ο πόλεμος είναι μια περίπλοκη επιχείρηση και η πλευρά που έχει τη θέληση να νικήσει, πρέπει να διαθέτει όλα τα απαραίτητα πλεονέκτημα γι’ αυτόν τον υπαρξιακό αγώνα. Είναι θέμα ευφυΐας και ταλέντου. Ποιοι πολίτες μπορούν να στρατολογηθούν; Ποιες γνωστικές και ηγετικές ιδιότητες πρέπει να κατέχουν και πόσοι από αυτούς είναι αποφασισμένοι να σταδιοδρομήσουν στις ΕΔ. Είναι ζητήματα στρατηγικής σημασίας για την ασφάλεια του έθνους.

Το σύστημα στρατιωτικού προσωπικού σήμερα
Το σημερινό βελγικό σύστημα στρατιωτικού προσωπικού, σε μεγάλο βαθμό, σχεδιάστηκε πριν από δεκαετίες. Σκοπός του ήταν η παραγωγή στελεχών για την κάλυψη απαιτήσεων πολλαπλών υπηρεσιών και αναγκών. Η ευελιξία αυτή ήταν μια σημαντική αρετή, προκειμένου να αναπτυχθεί άμεσα στρατιωτική δύναμη σύμφωνα με τις απαιτήσεις της ψυχροπολεμικής περιόδου.

Αν και το γεωπολιτικό περιβάλλον έχει αλλάξει πολύ από το 1990, πολλά στοιχεία του Ψυχρού Πολέμου παραμένουν σε ισχύ ακόμα και σήμερα. Έγιναν σημαντικές μεταρρυθμίσεις, όμως παρέμειναν ισχυρά κατάλοιπα της παλαιάς προσέγγισης. Αντικαταστάθηκε ένα συνονθύλευμα νόμων και κανονισμών που καθόριζαν τη διαχείριση του στρατιωτικού προσωπικού μ’ ένα άλλο. Έγιναν παρεμβάσεις στη νομοθεσία περί ιεραρχίας, προαγωγών, τοποθετήσεων, μεταθέσεων, ενοποίησης, ενιαιοποίησης και συντονισμός στις υπηρεσίες που δημιουργήθηκαν κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου.

Το σύστημα διαχείρισης του προσωπικού αγγίζει κάθε άτομο στις ΕΔ, κάθε μέρα της καριέρας του. Καθορίζει το πόσο πληρώνονται, πού ζουν, ποια δουλειά εκτελούν και πόσο συχνά προάγονται ή μετατίθενται. Σ’ αυτό το σύστημα δεν υπάρχει ουσιαστική συμμετοχή των ενδιαφερομένων (Αξκών, Υπξκών, Οπλιτών Θητείας).  Δεν υπάρχει η αναγκαία συμβολή τους, στον τρόπο με τον οποίο εμπλέκονται στο σύστημα με σκοπό να μεγιστοποιήσουν την προσφορά τους για την παραγωγή του βέλτιστου αποτελέσματος.  
Οι Αξκοί συνήθως αλλάζουν δουλειά κάθε δύο έως τρία χρόνια και συχνά μετακινούνται από στρατιωτική βάση σε άλλη κάθε πέντε ή έξι χρόνια. Οι Υπξκοί μετακινούνται κατά μέσο όρο κάθε πέντε χρόνια μετά την αρχική τους τοποθέτηση στην πρώτη τους μονάδα. Ίσως, το πιο επιζήμιο αποτέλεσμα αυτής της συνεχιζόμενης αναταραχής, είναι η απώλεια της συνέχειας και της εμπειρογνωμοσύνης σε βασικές θέσεις εργασίας.

Ακόμα, οι σύζυγοι του στρατιωτικού προσωπικού έχουν πλέον συχνά δική τους επαγγελματική σταδιοδρομία. Και οι μεταβαλλόμενες αναταράξεις της ζωής των στρατιωτικών, συχνά, καθιστούν εντελώς μη βιώσιμες αυτές τις παράλληλες αναζητήσεις σταδιοδρομίας. Μεγάλος αριθμός κατώτερων Αξκών και Υπξκών εγκαταλείπουν τη στρατιωτική τους σταδιοδρομία επειδή βλέπουν ότι οδηγούνται από την υπηρεσία τους σε δρόμους που δεν επιθυμούν να ακολουθήσουν, ή επειδή αναγκάζουν το σύζυγό τους να εγκαταλείψει μια πολύτιμη εργασία και επαγγελματική καριέρα.
Η απώλεια ταλαντούχων, πεπειραμένων και καινοτόμων ηγετών μεταξύ του 10ου και του 20ού έτους της στρατιωτικής τους σταδιοδρομίας σημαίνει, ότι αυτοί οι Αξκοί και οι Υπξκοί δεν θα είναι παρόντες για να υπηρετήσουν από ανώτερες στρατιωτικές θέσεις ηγεσίας κατά τα επόμενα 20 ή 30 χρόνια. Το πρόβλημα αυτό αξίζει να προσεχθεί. Η δύναμη της ποιότητας πρέπει ν’ αναδειχθεί. Η ανάθεση της ηγεσίας σε λιγότερο ικανά στρατιωτικά στελέχη, καθώς στη διαδρομή υπάρχει η απώλεια των ταλαντούχων, θα μπορούσε να έχει αρνητικές επιπτώσεις στην αποτελεσματικότητα των περίπλοκων πολέμων του μέλλοντος.

Επιπτώσεις στην οικογενειακή ζωή
Οι αποφάσεις που αφορούν τη δημιουργία οικογένειας, διαδραματίζουν επίσης σημαντικό ρόλο στις επιλογές της στρατιωτικής σταδιοδρομίας, ειδικά για τις γυναίκες. Η επιλογή αυτή είναι δύσκολη για τα άτομα ή τα ζευγάρια σε οποιοδήποτε περιβάλλον. Αλλά ξεκινώντας μια οικογένεια στο στρατό, είναι γεμάτη με ακόμα μεγαλύτερες προκλήσεις από ό,τι αντιμετωπίζουν οι περισσότεροι πολίτες. Ο χρόνος της εγκυμοσύνης και του τοκετού κατά τη διάρκεια επιχειρησιακών διαδικασιών, η συνυπηρέτηση και των δύο γονέων για την ανατροφή των παιδιών και οι κίνδυνοι ζωής και θανάτου κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσης ή της πολεμικής εμπλοκής, είναι παράγοντες που θα πρέπει να παίρνονται υπόψη.
Τα στρατιωτικά ζευγάρια διπλής καριέρας αντιμετωπίζουν πιο σύνθετα προβλήματα. Πως θα προγραμματίσουν, πως θα ανταπεξέλθουν με τις αντιξοότητες, άλλους διαχωρισμούς, κύκλους γονιμότητας και τις συχνά σκληρές σωματικές επιβαρύνσεις του στρατιωτικού επαγγέλματος και για τους δύο γονείς.

Οι προσδοκίες τους
Συνοπτικά, ο στρατός αντιμετωπίζει μια αυξανόμενη ομάδα νεαρών ανδρών και γυναικών στις τάξεις του, οι οποίες έχουν πολύ διαφορετικές προσδοκίες από τη μεταπολεμική γενιά  που διαχειρίζεται, όμως, τις υπηρεσίες. Οι διακοσμητικές αλλαγές στο σημερινό σύστημα είναι απίθανο να καλύψουν τους στόχους ζωής, που πολλοί από αυτούς τους νέους ηγέτες μοιράζονται με τους συνομηλίκους τους που εργάζονται στην ελεύθερη αγορά. Αναμένουν ότι η ζωή τους θα έχει ψήγματα σταθερότητας και θα προστατεύεται από συνεχείς μετακινήσεις και αλλαγές απασχόλησης. Πολλοί απ’ αυτούς αναζητούν ευρύτερες ευκαιρίες για να διευρύνουν την εκπαίδευσή τους και σχεδόν όλοι θέλουν να είναι σε θέση να υπηρετούν με ενιαίο τρόπο και να δημιουργήσουν οικογένεια σε ένα λογικό τρόπο ζωής. Ελπίζουν ότι θα έχουν μεγαλύτερη συμβολή, ώστε να προσαρμόσουν τις επαγγελματικές τους πορείες πιο κοντά στις δεξιότητες και τα ενδιαφέροντά τους.
Ωστόσο, όταν τους ζητηθεί, αυτοί οι ίδιοι άνθρωποι είναι απολύτως πρόθυμοι να διακινδυνεύσουν τη ζωή τους σε πραγματικές μάχες ή σε επικίνδυνη ειρηνική εκπαίδευση, ξανά και ξανά. Κατανοούν πλήρως τη σύμβαση απεριόριστης ευθύνης βάσει της οποίας υπηρετούν. Τα καταφέρνουν δε τόσο καλά, όσο και κάθε γενιά στρατιωτικών που υπηρέτησε πριν απ’ αυτούς - και πολλοί απ’ αυτούς συμμετείχαν σε αποστολές επανειλημμένα. Απλώς θέλουν κάποιο βαθμό ελέγχου της ζωής και της σταδιοδρομίας τους, όταν δεν χρησιμοποιούνται για αποστολές στο εξωτερικό και δεν προβάλλουν παράλογες απαιτήσεις.

Η μέτρηση είναι γνώση
Σε αντίθεση με την πρακτική στον ιδιωτικό τομέα, ο βελγικός στρατός δεν παρακολουθεί τα επίπεδα ποιότητας εκείνων που εγκαταλείπουν τις ΕΔ. Δεν έχει καμία εικόνα για το ποιοι και γιατί επιλέγουν να φύγουν. Δεν υπάρχουν συνεντεύξεις για τους αποστρατευθέντες Αξκούς και Υπξκούς. Καμία συσσώρευση δεδομένων σχετικά με τα στελέχη που επιθυμούν να παραμείνουν ή να αποχωρήσουν. Καμία στατιστική καταγραφή αξιολόγησης του ποσοστού επιδόσεων κατά βαθμό (IQ, ή οποιοδήποτε άλλο μέτρο) αυτών που επιλέγουν να φύγουν ή να παραμείνουν. Ο στρατός δεν συλλέγει τέτοιες πληροφορίες.
Δεν υπάρχουν αντικειμενικές μετρήσεις για να καθοριστεί εάν η στρατιωτική ηγεσία επιτυγχάνει ή αποτυγχάνει στη διαχείριση του προσωπικού της. Στο βελγικό στρατό, δεν υπάρχουν τριμηνιαίες δηλώσεις κερδών, δεν υπάρχουν δημόσιες τιμές μετοχών, δεν υπάρχουν ετήσιοι αριθμοί κερδών και ζημιών. Ωστόσο, προβάλουν πως ο στρατός λειτουργεί σε αρκετά καλό επίπεδο. Ακόμα και οι χαμηλές επιδόσεις κατά τη διάρκεια των επιχειρήσεων φαίνεται να μην δίνει επαρκή ώθηση για την αντικειμενική εκτίμηση των στρατιωτικών αυτών επιδόσεων και για την ευθύνη των ηγετών. Κι αυτό χειροτερεύει σε καιρό ειρήνης, όπου ελάχιστα μπορούν να μετρηθούν σε σχέση με αυτό που το έθνος απαιτεί από τις ΕΔ του κατά τη διάρκεια μιας σύγκρουσης. Γενικά, υπάρχει αδικαιολόγητη έλλειψη μετρήσεων σχετικά με τις επιδόσεις και τις δεξιότητες των στελεχών που απομακρύνονται, σε σύγκριση με αυτών που παραμένουν. Είναι μια άποψη που υποστηρίζει πως το σημερινό σύστημα λειτουργεί καλά, κι αυτό πρέπει ν’ αλλάξει!

Παύση της αιμορραγίας
Δυστυχώς, είναι αδύνατον ν’ αποδειχθεί ότι υπάρχουν αντικρουόμενοι παράγοντες. Δεν υπάρχει κανένας τρόπος να αποδειχθεί ότι η ετήσια απώλεια εκατοντάδων στρατιωτικών στελεχών μπορεί να έχει μετρήσιμα αρνητικά αποτελέσματα που μπορεί να βλάψουν το στρατό του μέλλοντος. Ο στρατός δεν προσπαθεί καν να μετρήσει την "ποιότητα" - με οποιονδήποτε ορισμό - εκείνων που φεύγουν ή έχουν ήδη φύγει. Αυτό από μόνο του θα πρέπει να είναι βαθιά ανησυχητικό για τους Βέλγους φορολογούμενους, που δαπανούν σημαντικά ποσά για τη διατήρηση των στρατιωτικών μηχανισμών ασφαλείας. Εάν οι ίδιες οι ΕΔ δεν ενδιαφέρονται για το εάν θα καθοδηγηθούν από τους ικανότερους ανθρώπους, κάτι είναι ριζικά λανθασμένο.
Η ηγεσία και οι άνθρωποι είναι τα πραγματικά πλεονεκτήματα που θα φέρει ο δυτικός στρατός στο μελλοντικό πεδίο μάχης. Η ανώτερη τεχνολογία μπορεί να κλαπεί ή να εξουδετερωθεί. Να ξεπεραστούν ιδιοφυή επιχειρησιακά σχέδια και να παρουσιαστούν απροσδόκητες εκπλήξεις γύρω από κάθε γωνιά της επόμενης σύγκρουσης. Το περιθώριο νίκης θα αποφασιστεί συχνά από το εάν έχουμε τους πιο ευφυείς, ικανότερους και πιο αφοσιωμένους ανθρώπους που έχει να προσφέρει το έθνος στο πεδίο της μάχης.
Το διακύβευμα εδώ είναι τεράστιο: δεν περιλαμβάνει τίποτα λιγότερο από την ικανότητα του στρατού να επικρατήσει σε μελλοντικές συγκρούσεις. Ο στρατός έχει από καιρό αναγνωρίσει ότι οι άνθρωποι είναι ο πιο πολύτιμος πόρος του, πολύ περισσότερο από τα όπλα και την τεχνολογία. Η δε απρόβλεπτη και σύνθετη φύση του μελλοντικού πολέμου το κάνει πιο αληθινό από ποτέ.

ACMP-CGPM, The Belgian Military Union

*Πηγή: http://euromil.org/the-brain-drain-in-the-belgian-military/

Απόδοση περίληψης στα ελληνικά: Ευθύμιος Γκιτέρσος

Αθήνα, 22/12/2019