Αναφέρουν ότι δυσκολεύονται να θυμηθούν πράγματα που κάποτε δεν ξεχνούσαν όπως ονόματα, πού άφησαν τα κλειδιά τους, γιατί μπήκαν σε ένα δωμάτιο. Έχοντας ακούσει πολλά για την ν. Alzheimer, πιθανώς έχοντας δει την κατάσταση κάποιου συγγενή τους με άνοια, αγχώνονται μήπως έχουν ‘κληρονομήσει’ κάτι αντίστοιχο.​

Καταρχάς, άνοια δεν είναι μια νόσος, αλλά ένας περιγραφικός όρος.  Άνοια σημαίνει σταδιακή έκπτωση ανώτερων νοητικών λειτουργιών όπως της μνήμης, της γλώσσας, της σκέψης, της προσοχής καθώς και διαταραχή στη συμπεριφορά και αλλαγή στην προσωπικότητα. 

Ο ανοϊκός ασθενής είναι ‘ξύπνιος’ αλλά βαθμιαία αδυνατεί να επεξεργαστεί και να θυμηθεί με ευκολία τις πληροφορίες που δέχεται από το περιβάλλον και σε επόμενα στάδια της πάθησης, μπορεί να χάσει τον προσανατολισμό του στον χρόνο (μη γνωρίζοντας την ημέρα, την εβδομάδα, ή ακόμη και το έτος), στον χώρο (μην ξέροντας πού βρίσκεται), και στο πρόσωπο (μη γνωρίζοντας ποιος είναι ο ίδιος ή/και οι γύρω του).

Επίσης, παρουσιάζει σιγά σιγά έλλειψη αυτοελέγχου, οι ηθικές του αναστολές χαλαρώνουν και το συναίσθημα γίνεται ρηχό και δύσκολα ελέγχεται. Σε προχωρημένα στάδια, μπορεί να εμφανιστούν παρανοϊκές ιδέες, ψευδαισθήσεις (οργανικό ψυχοσύνδρομο) και αναστροφή ύπνου (δηλ. να κοιμάται την ημέρα και να είναι ξύπνιος το βράδυ).

​Η άνοια αφορά κυρίως άτομα >65 ετών και οι μισές περιπτώσεις οφείλονται στην εκφυλιστική ν. Alzheimer. Άλλες μορφές άνοιας είναι η Μετωποκροταφική άνοια, η Άνοια με σωμάτια Lewy, ενώ εκφυλιστικές νόσοι που συνοδεύονται από άνοια είναι  η Νόσος Huntington, η Νόσος Parkinson, η Προϊούσα Υπερπυρηνική Παράλυση κ.ά.

Συχνά η διαφοροδιάγνωση είναι πολύ δύσκολη γιατί δεν υπάρχουν εξειδικευμένες εξετάσεις για καθεμία από τις παραπάνω καταστάσεις.

​Υπάρχουν και οι περιπτώσεις άνοιας αγγειακών αιτιών -όπου δηλ. η άνοια οφείλεται σε νόσο των αγγείων του εγκεφάλου- όπως στην μικροϊσχαιμική λευκοεγκεφαλοπάθεια και  στην ν. Binswanger.

Το πιο βασικό σε περίπτωση άνοιας είναι να γίνει η απαραίτητη διερεύνηση ώστε να αποκλειστεί η περίπτωση να είναι αποτέλεσμα άλλου υποκείμενου σωματικού νοσήματος:

• βαριά ενδοκρινοπάθεια (υποθυρεοειδισμός)
• έλλειψη από τον οργανισμό συγκεκριμένων βιταμινών και ιχνοστοιχείων πχ βιταμίνη Β12
• Όγκοι του εγκεφάλου/υδροκέφαλος
• τοξική δράση στον εγκέφαλο ουσιών όπως το αλκοόλ ή διαφόρων φαρμάκων (ηρεμιστικά, αντικαταθλιπτικά φάρμακα) κ.ά.

​Η ανίχνευση τέτοιων περιπτώσεων δευτερογενούς ανοϊκής συνδρομής έχει σημασία γιατί αντιμετωπίζοντας το υποκείμενο πρόβλημα βελτιώνουμε και τα συμπτώματα της άνοιας.

​​Σημαντική έμφαση πρέπει να δοθεί στον όρο ψευδοάνοϊα που συνήθως παρουσιάζουν οι νέοι ασθενείς που προανέφερα. Δηλ. μια κατάσταση που μιμείται την άνοια αλλά στην πραγματικότητα είναι στα πλαίσια πχ κατάθλιψης ή γενικευμένου άγχους, όπου πρακτικά μιλάμε για μειωμένη συγκέντρωση, παρά για διαταραχή μνήμης ή άλλων γνωσιακών λειτουργιών.

​Με απλά λόγια, ‘έχω τόσα πολλά πράγματα στο μυαλό μου και τόσο άγχος για αυτά, που αδυνατώ να καταγράψω νέες πληροφορίες’. Αν σκεφτούμε τους σημερινούς ρυθμούς ζωής, τη δύσκολη οικονομική κατάσταση και τα αυξημένα ποσοστά κατάθλιψης, είναι λογικό γιατί όλο και περισσότεροι νέοι άνθρωποι παραπονιούνται για τη μνήμη τους.

​Και είναι πολύ σημαντικό να θυμόμαστε πως ένας ασθενής που όντως έχει άνοια, κατά κανόνα δεν το καταλαβαίνει ο ίδιος αλλά οι γύρω του, οι οποίοι θα τον συνοδεύσουν στον νευρολόγο. Ούτε βέβαια θα παραδεχτεί πως ξεχνάει, αλλά θα προσπαθήσει να αποφύγει τις ερωτήσεις στα τεστ μνήμης  λέγοντας ‘δεν ασχολούμαι με τέτοια, δε με νοιάζουν’ κτλ.

Σε αντίθεση με εκείνους με ψευδοάνοϊα που καταλαβαίνουν πως έχουν κάποιο πρόβλημα και έρχονται οι ίδιοι στον νευρολόγο και οι οποίοι πηγαίνουν πολύ καλά στα αντίστοιχα τεστ.

Σε κάθε περίπτωση, είτε σε νέο είτε σε ηλικιωμένο άτομο με διαταραχές μνήμης, είναι απαραίτητο να γίνεται ο κλινικοεργαστηριακός έλεγχος που συστήνεται από νευρολόγο ώστε να γίνει η σωστή διάγνωση και η αντίστοιχη αντιμετώπιση.

Ειδικά όσο αφορά ηλικιωμένους ασθενείς που είναι συχνές οι περιπτώσεις εξασθένισης της μνήμης,  ισχύει ο χρυσός κανόνας ‘όσο το νωρίτερο τόσο το καλύτερο’. Επομένως όταν κάποιος συγγενής αρχίζει να ξεχνάει, αντί να τον αφήσουμε λέγοντας ‘είναι της ηλικίας’, καλό θα ήταν να απευθυνθούμε σε κάποιο νευρολόγο, ώστε να προλάβουμε την εξέλιξη: Η ιατρική δεν έχει βρει κάποιο θεραπευτικό πρωτόκολλο που να θεραπεύει την άνοια, αλλά έχει βρει τρόπους να επιβραδύνει την εξέλιξή της και κατ’ επέκταση να προσφέρει για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα έναν ποιοτικό τρόπο ζωής.

​Ο γενικός κανόνας αντιμετώπισης της άνοιας, από την υποψία ήδη ότι κάτι μπορεί να συμβαίνει, είναι η σωστή ενημέρωση του ίδιου του ασθενούς και της οικογένειάς του ώστε να μπορούν να προσφέρουν πραγματική υποστηρικτική φροντίδα τόσο σωματικά όσο και ψυχολογικά.

Η πρώιμη χορήγηση της αγωγής είναι το κλειδί στην αντιμετώπιση της άνοιας, τότε που τα συμπτώματα είναι ήπια.

Σημαντικές είναι και οι διάφορες τεχνικές μνήμης σε συνδυασμό με τη φαρμακευτική αγωγή, ώστε το μυαλό να βρίσκεται σε εγρήγορση.

Μαίρη Αντωνοπούλου
Νευρολόγος
Εκπαιδευόμενη Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας
Λ.Κηφισίας 74, Αμπελόκηποι – 6908272402
www.neyrologos.com
mair.antonopoulou@gmail.com